Co to jest dział spadku?
Dział spadku to czynność prawna określona w Kodeksie cywilnym (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny) mająca na celu podział majątku spadkowego i rozdysponowanie jego składników pomiędzy spadkobierców.
Podział taki uwzględnia również wyrównanie wartości składowych części spadku poprzez spłaty i dopłaty. Dział spadku może zostać przeprowadzony w wyniku postępowania sądowego lub na drodze umownej przed notariuszem.
Spadkobiercy mogą dokonać podziału spadku na drodze umownej, jednak jeśli w skład masy spadkowej wchodzą:
- nieruchomości,
- ograniczone prawa rzeczowe,
- własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu,
w takim przypadku dział spadku wymaga formy aktu notarialnego.
Dział spadku a nieruchomość
Choć to zostało wyżej określone, podkreślić należy, że gdy w skład majątku spadkowego wchodzi nieruchomość, czynność ta musi być przeprowadzona w drodze postępowania sądowego lub umownie w formie aktu notarialnego. W takim przypadku, szczególnie gdy spadkobierców jest wielu, strony często decydują się na sprzedaż nieruchomości i podział uzyskanych środków.
Dział spadku – kiedy u notariusza
Dokonania działu spadku u notariusza odbywa się poprzez sporządzenie umowy, a więc niezbędnie wymaga zgody pomiędzy spadkobiercami. W przeciwnym razie rozwiązaniem jest próba osiągnięcia zgody drogą negocjacji, na przykład z udziałem mediatora, a jeśli i to nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jedyną możliwością jest dokonanie działu spadku drogą postępowania sądowego.
Dokonanie działu spadku w wyniku umowy podpisanej u notariusza jest zazwyczaj korzystniejsze dla spadkobierców. Nawet jeśli nie ma pełnej zgody co do podziału majątku, nic nie stoi na przeszkodzie, by zawrzeć umowę o dokonanie działu spadku nawet w trakcie trwania sądowego postępowania. Warto zaznaczyć, że umowny dział spadku może obejmować cały spadek lub być ograniczony tylko do niektórych składników majątku spadkowego – tych, co do których nie ma sporów.
Korzyści z umownego działu spadku to między innymi:
- szybszy proces – umowa u notariusza pozwala na szybsze zakończenie podziału majątku w porównaniu do postępowania sądowego;
- mniejsze koszty – koszty notarialne mogą być niższe niż koszty sądowe, zwłaszcza gdy postępowanie sądowe jest skomplikowane i długotrwałe;
- elastyczność – spadkobiercy mają większą swobodę w kształtowaniu umowy, co pozwala na lepsze dopasowane zasad działu spadku do ich potrzeb i oczekiwań;
- uniknięcie konfliktów – podział majątku spadkowego za porozumieniem stron może pomóc w uniknięciu długotrwałych i kosztownych sporów sądowych oraz trwających latami sporów w rodzinie;
- precyzyjne ustalenia – możliwość dokładnego określenia warunków podziału majątku, w tym wyrównania wartości poprzez spłaty i dopłaty, może nie być tak precyzyjnie uregulowane w sądzie.
Dział spadku a zniesienie współwłasności
Dział spadku i zniesienie współwłasności są czynnościami prawnymi zbliżonymi do siebie, ale stosuje się je w innych sytuacjach. Co więcej, spadkobiercy nie mają swobody wyboru pomiędzy nimi. Zasada jest prosta:
- jeśli współwłasność rzeczy wynika z dziedziczenia, to właściwą instytucją będzie dział spadku;
- w sytuacji gdy współwłasność rzeczy nie wynika z dziedziczenia, a na przykład ze wspólnego nabycia nieruchomości, należy przeprowadzić postępowanie o zniesienie współwłasności lub dokonać tego na drodze umownej u notariusza.
Jakie dokumenty są potrzebne do sporządzenia umowy o dział spadku u notariusza
Planując wizytę u notariusza w celu sporządzenia aktu notarialnego umowy o dział spadku, należy przygotować następujące informacje i dokumenty:
- dane osobowe małżonków:
- imiona i nazwiska, imiona rodziców,
- adres zamieszkania,
- stan cywilny oraz ewentualnie oficjalny dowód na istnienie małżeńskiej umowy majątkowej,
- nr dowodu tożsamości – dowodu osobistego lub paszportu,
- numer PESEL,
- w przypadku, gdy umowę w imieniu którejś ze stron umowy zawiera pełnomocnik, powinien mieć ze sobą oryginał pełnomocnictwa,
dodatkowo należy określić lub przedstawić:
- sposób podziału masy spadkowej – komu ma przypaść dany przedmiot, czy w całości, czy w udziałach, a jeśli w udziałach, to w jakiej wysokości;
- czy dział spadku przeprowadzany jest ze spłatą/dopłatą na rzecz któregoś ze spadkobierców;
- wartość rynkową składników umowy o dział spadku;
- termin wydania przedmiotów umowy w posiadanie nabywcy;
- numer księgi wieczystej nieruchomości, jeśli wchodzi w skład masy spadkowej;
- podstawa nabycia spadku, czyli jeden z wymienionych dokumentów:
- prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,
- akt poświadczenia dziedziczenia;
- zaświadczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego stwierdzające, że podatek od spadków i darowizn został zapłacony lub że nabycie jest zwolnione od podatku albo że zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia – w sytuacji, gdy :
- nabycie nastąpiło w drodze spadku lub zasiedzenia,
- nabycie nastąpiło w drodze darowizny, polecenia darczyńcy, nieodpłatnego zniesienia współwłasności i zachowku po dniu 01 stycznia 2007 roku;
- jeżeli działka ma być wydzielona do nowej księgi wieczystej – wypis z rejestru gruntów wraz z wyrysem z mapy ewidencyjnej, z adnotacją, że dokument przeznaczony jest do dokonywania wpisów w księdze wieczystej (Starostwo Powiatowe).
Dział spadku a podatek dochodowy
Dział spadku nie stanowi czynności wymienionej w art. 1 ustawy z 26 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, a zatem nabycie w drodze działu składników majątku – spadku rzeczy lub praw, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W związku z tym, dokonanie działu spadku nie wymaga zgłoszenia tego faktu do urzędu skarbowego.
Inaczej rzeczy się mają, gdy w ramach działu spadku spadkobiercy zrzekają się nieodpłatnie swoich praw na rzecz jednego ze spadkobierców. W takim przypadku dochodzi do nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, i co za tym idzie, świadczenie tego typu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym wchodząc w skład przychód innych źródeł.
W związku z dokonanym działem spadku po uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych, tylko gdy dział spadku wiąże się ze spłatami lub dopłatami. Określają to przepisy Ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawą opodatkowania jest w takiej sytuacji wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku. Jeśli dział spadku ze spłatą dotyczy nieruchomości lub własnościowego mieszkania spółdzielczego, wysokość podatku wynosi 2%.
Dział spadku u notariusza – cennik
Opłaty za czynności notarialne podejmowane przez notariusza reguluje Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. W przypadku każdej planowanej czynności notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów danej sprawy.
Na koszt notariusza przy sporządzaniu aktu notarialnego umowy o dział spadku składają się:
- taksa notarialna, której wysokość regulowana jest rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości,
- koszt sporządzenia wypisów – 6 zł za każdą rozpoczętą stronę,
- podatki pobierane w imieniu Skarbu Państwa – podatek darowizny oraz PCC
- podatek VAT w wysokości 23%
- oraz ewentualnie opłata sądowa i honorarium za wniesienie wniosku wieczystoksięgowego.
Wysokość taksy notarialnej zależna jest od wartości przedmiotu sprawy, czyli w tym przypadku dzielonego majątku spadkowego i wynosi:
- 100 zł przy wartości majątku do 3000 złotych,
- 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł przy wartości majątku powyżej 3000 do 10 000 zł,
- 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł przy wartości majątku powyżej 10 000 do 30 000 zł,
- 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł przy wartości majątku powyżej 30 000 do 60 000 zł,
- 1010 zł + 0,4% nadwyżki powyżej 60 000 zł przy wartości majątku powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł,
- 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł przy wartości majątku powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł,
- 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, ale nie więcej niż 10 000 zł lub 7500 zł (dla I grupy podatkowej) przy wartości majątku powyżej 2 000 000 zł.
.
